Người về vườn cũ đầy cây lá

Gặp chú chích chòe đang hót chơi …

 (Tuệ Đăng)

---

Khu vườn mà ngày xưa ba tôi đã bỏ công tạo dựng, mong muốn tôi sau này ra sức gìn giữ vì tôi là Út và vì đó là từ đường, là nơi có mồ mả của cha ông dòng họ nhà tôi. Có biết bao kỷ niệm thời thơ ấu, thiếu niên, thanh niên của tôi trong khu vườn nằm bên bờ Cửu Long hiền hòa, thơ mộng.

Chính nơi đây, trong ngôi thất lá làm bằng tre lá đơn sơ, tôi đã sống những ngày lao động tay chân cũng như trí óc hết mình mà trong lòng lại rất thư thái. Sống giữa cảnh thiên nhiên đầy hoa lá, bướm vờn chim hót, sông nước hữu tình, tình thương của cha mẹ và sự bảo bọc của anh chị nên tôi rất khỏe khoắn lúc sáng tác dịch thuật và khi chăm sóc khu vườn. Trong ngôi thất yên tịnh, vắng vẻ, ngồi bên song trúc để tra từ điển dịch kinh thì còn gì thú bằng:

Nơi đây cuộc sống an bình quá,

Xong giờ thiền tọa đến xem kinh

Sau buổi làm vườn phụ cha mẹ

Đèn sách bên song, dưỡng chí mình.

Ba tôi có sắm cho tôi một con bò vàng để làm bầu bạn. Người bạn nhỏ tuy dễ thương nhưng chăn dắt chàng ta cũng hơi mệt. Y như trong kinh “Phóng ngưu” và “Thập mục ngưu đồ” diễn tả: con bò, con trâu (dụ cho tâm ta) rất khó điều phục.

Tôi quan sát thấy con bò đụng thứ gì trong vườn nó cũng liếm, cũng nhai; mà cách ăn của nó cũng lạ! Hễ cây cỏ nhỏ nào nó xén ngang đầu một cái là hết lớn, còn cây cối lớn nào nó cạp qua thì cũng èo uột, bởi vì khi ăn nó ngoặm lấy cây cỏ rồi dở lên, nên cỏ cây bị nhuốm rễ, làm sao lớn!. Ôi! Con bò này rất khó quản lý, nhưng kỳ thật, cái khó quản lý hơn chính là cặp mắt của chính mình. Mình muốn quản lý nó không phải lễ thì chớ nhìn, có lúc nó vẫn chẳng nghe lời. Hai lỗ tai, mình muốn quản lý nó phi lễ thì chớ nghe, nó vẫn ưa nghe trộm điều riêng tư của người khác. Một cái miệng, mình muốn quản lý nó không được nói bậy, nó khăng khăng họa tùng khẩu xuất, gây bao phiền phức. Một cái tay, mình muốn quản lý nó, chẳng phải vật của mình thì không được lấy, nhưng người ham thích một ít tiện nghi đều chẳng kể đến hậu quả? Mắt, tai, mũi, lưỡi, thân đều chẳng thể nghe theo mệnh lệnh của chính mình, lại làm sao quản lý con bò bên ngoài, quản lý sự tình nào khác được?

 Thực ra, quản lý mắt, tai, mũi, lưỡi, thân là cái có hình có tướng, tính ra lại còn dễ, nếu như quản lý nội tâm của chính mình, đây là khó lại càng khó hơn. Trong tâm có vô minh riêng của mình, phiền não tà kiến, như kiêu mạn, tật đố, phẫn hận, chấp trước… như sóng mòi đánh vỗ không dừng. Nếu như chính mình thiếu sót đại nguyện, đại lực, đại trí, đại bi thì làm sao có thể quản lý được nội tâm của chính mình? Nếu như quản lý chẳng tốt, thì những tâm lý tiêu cực đó đều đem đến cho chúng ta ít nhiều tai ương, vô nghĩa giống như chú bò vàng gây hại cho miếng vườn nhà tôi không khác..

Mặc dù biết rõ và cố gắng chăn … bò như thế, nhưng tín hiệu mùa xuân vẫn … chưa thấy. Cho đến một hôm để thư giãn, tôi đi dạo vườn, ngắm cỏ cây hoa lá, đi ngang qua bờ mương bên hông nhà trồng toàn hoa lài tỏa hương thơm ngát mũi. Khi trở vào thất tiếp tục dịch kinh, áo quần vẫn còn thơm, tôi chợt đọc đến hai câu thơ:

掬水月在手
弄花香滿衣

Cúc thủy nguyệt tại thủ

 Lộng hoa hương mãn y.

Vốc nước trăng trong tay

Đùa hoa hương đầy áo.

Hai câu này được thấy trong Pháp Diễn Ngữ Lục q.trung như sau: Sư nói: Ba Lăng tầm cỡ thế ấy mà chỉ nói được một nửa. Bạch Vân thì không như thế mà là: Vốc nước trăng trong tay, đùa hoa hương đầy áo.

Kỳ thực hai câu này được thiền sư Pháp Diễn mượn dùng từ bài thơ Xuân sơn dạ nguyệt của Vu Lương Sử:

   春山夜月

春山多勝事，
賞翫夜忘歸。
掬水月在手，
弄花香滿衣。
興來無遠近，
欲去惜芳菲。
南望鳴鐘處，
樓臺深翠微。

Xuân sơn đa thắng sự
Thưởng ngoạn dạ vọng quy
Cúc thủy nguyệt tại thủ
Lộng hoa hương mãn y
Hứng lai vô viễn cận
Dục khứ tích phương phi
Nam vọng chung minh xứ
Lâu đài thâm thúy vi

                               Vu Lương Sử

Đêm Trăng Trên Núi Xuân
Núi xuân nhiều cảnh đẹp
Xem mãi tối quên đường
Cầm trăng tay vốc nước
Chơi hoa áo đầy hương
Mặc gần xa vẫn thích
Bỏ đi cảnh tiếc thương
Phương nam hồi chuông vọng
Cây xanh ẩn cung tường
                                    (Hải Đà dịch)

Vu Lương Sử một hôm dạo núi, Ông thấy mùa xuân trên núi cảnh đẹp bốn bề nên nhìn ngắm mải mê cho đến trời tối quên cả việc trở về. Khi dùng bàn tay vốc nước thì thấy trăng trong tay và do vì dạo cả ngày trong rừng hoa nên áo quần đều ngây ngất mùi hương. Cảnh đẹp gợi hứng như thế khiến cho Ông không còn cảm thấy gần hay xa cho chuyến du hành mà nếu như bỏ ra về thì tiếc cảnh vô cùng xanh tươi kia. Ông nghe tiếng chuông vang vọng từ phương nam và nhìn thấy tòa lâu đài ẩn khuất giữa vườn cây xanh.
Theo Nghiêm Thương Lãng thì đây là thơ ngụ thiền. Ông cho rằng “đạo thiền chỉ ở chỗ diệu ngộ, đạo thơ cũng chỉ ở chỗ diệu ngộ“, ý nói ngay nơi sự vật phải lãnh hội được đạo lý, trong đời sống phải nắm bắt được linh cảm.

Sách thiền Hư Đường Lục do thiền sư Trí Ngu soạn, dẫn câu “Vốc nước trăng trong tay

Đùa hoa hương đầy áo“ để giải thích rằng sinh mệnh của Phật bất luận lúc nào nơi nào cũng mãi tồn tại. Đại đạo sờ sờ trước mặt, hạnh phúc vẫn quanh đây, nguyên nhân ta khổ đau là vì ta không chịu nhận đó thôi. Quả thật, nếu ta lập tức đảm đương thì không có vấn đề đè nén, đối kháng phiền não, vọng tưởng đến nổi lòng ta như một bãi chiến trường và tin được lời Tam Tổ nói:

Đạo lớn không gì khó,

Chỉ hiềm lựa chọn thôi

Quý hồ không thương ghét

Thì tự nhiên sáng ngời.

Chỉ cần có cách nhìn khác với nhận thức trước đây là muôn việc đều tốt đẹp. Vâng, như lời Hòa thương ân sư dạy:

  Tất cả đau khổ của nhơn loại đều do nhìn lầm nhìn quấy chấp cái thân vô thường, tâm sanh diệt, cảnh giả có cho là thật, là ta, là của ta rồi tranh đấu cấu xé nhau tạo nghiệp và thọ khổ. Gốc do si mê chấp cái giả làm thiệt, nhìn lầm các pháp cho là ta và của ta rồi theo đó thỏa mãn, gom về cho ta và của ta. Bị cản trở không được như ý liền sanh sân hận, chém... giết, tị hiềm nhau, gây ra vô số tội ác, bị nghiệp kéo đi trong sáu nẻo, chịu vô lượng khổ. Chỉ một cái nhìn lầm mà tai họa khủng khiếp như thế.

Nếu chúng ta nhìn đúng lẽ thật, thì lòng thương yêu buông xả, lòng từ bi giúp đỡ, lòng cởi mở bao dung sẽ có mặt trong ta! Vì tất cả lục độ vạn hạnh đều nằm trong Phật tánh trùm khắp kia mà (lục độ vạn hạnh thể trung viên). Sao chúng ta không vươn lên trong ánh sáng Phật pháp, trí tuệ cao cả mà cam chịu rúc mình trong vỏ ốc tối tăm thấp kém và đau khổ triền miên? Sao chúng ta không sống với bầu trời cao rộng phóng khoáng như sư tử hiên ngang giữa rừng già mà cam chịu làm con sâu nhỏ nhoi gớm ghiếc.

Sao chúng ta không gan dạ quên mình vì đạo cả vì mọi người, sống như vì sao sáng lấp lánh giữa trời cao mà cam chịu làm con lươn con trạch chui rút trong bùn lầy tanh hôi đen tối của dục vọng cá nhân?

Những cảm nghĩ rời …. được viết bên song trúc trong khu vườn mà tôi có một thời nương náu và có nhiều kỷ niệm đẹp là như thế.

Vườn đón vui buồn vô tư lắm

Cũng tại người hay tính nhẫm hoài

Kỷ niệm theo về mưa với nắng

Sáng mai mở cửa thả tung bay

(Tuệ Đăng)

Vườn có xưa có nay, cảnh trí thay đổi luôn với sự biến dịch của thời gian, do lòng người vui buồn theo cảnh duyên biến đổi, chứ vườn thì chắc hẳn vô tư. Thế thì những kỷ niệm theo về mưa với nắng bên song trúc, tôi tự nhủ lòng hãy mở cửa thả cho nó tung bay theo cánh gió vào buổi ban mai …