BÌNH CHÙY NGẠNH TỢ THIẾT

枰錘硬似鐵

Trái cân cứng như sắt.

Dụ chỉ cơ phong cứng rắn, khó tiếp nhận, ứng đối.

Tiết Pháp Vân Pháp Tú Thiền sư trong NĐHN q. 16 ghi:

山僧不會巧說、大都應箇時節。相喚喫碗茶湯、亦無祖師妙訣。禪人若也未相諳、踏著秤鎚硬似鐵。

Sư thượng đường, nói: Sơn tăng chẳng biết nói khéo, phần lớn tùy cơ đối đáp, mời nhau thưởng thức chén trà, cũng không có pháp bí truyền của Tổ sư. Thiền nhân nếu như chưa hiểu nhau, đạp nhằm trái cân cứng như sắt.

BÌ ĐẠI

皮袋

Cái túi da.

Thuật ngữ Thiền tông chỉ cho thân thể của loài động vật, nói chung. Thân này chứa đựng tất cả thịt xương, ngũ tạng v.v… nên còn gọi là Xú bì đại (túi da thối), Xú bì nang (đãy da hôi).

Tắc 18, TDL ghi:

僧問趙州：狗子還有佛性也無？州云：有。既有爲甚麼却撞入這箇皮袋？

Tăng hỏi Triệu Châu: Con chó có Phật tính không? Châu đáp: Có. Tăng hỏi: Đã có, tại sao còn chui vô cái túi da?

BẤT LY VỤ THỊ GIẢ

不釐務侍者

Thị giả danh dự.

Tuy có chức vụ nhưng thật sự không làm nhiệm vụ thị giả.

Khô Nhai Mạn lục, q. thượng ghi:

鐵鞭韶禪師在密庵處、任不釐務侍者達六年。

Thiền sư Thiết Tiên Thiều ở Mật Am nhận chức Bất ly vụ thị giả được 6 năm.

BÁT BỔNG

八棒

Tám thứ gậy:

1. Giải lệnh chỉ huyền bổng: Gậy phạt.

2. Tiếp cơ tùng chính bổng: Gậy tiếp cơ, đáng đánh thì đánh.

3. Khảo huyền thương chính bổng: Gậy phạt người học ưa việc lạ lùng, dựa vào huyền diệu làm tổn thương chính lý.

BẢO CẢNH TAM MUỘI HUYỀN NGHĨA

寶鏡三昧玄義

Sách, 1 quyển, do Vân Ngoại Vân Tụ soạn vào đời Tống, được xếp vào Tục Tạng kinh tập 111, trang 222.

Vân Tụ đem Bảo Cảnh Tam Muội Ca chú thích tỉ mỉ để giải thích nguyên nghĩa vi diệu của nó. Sách này được phụ lục ở quyển hạ của Trùng Biên Tào Động Ngũ Vị Hiển Quyết.

BẢN NGUYỆT (1602-1676)

本月

Thiền sư đời Minh, họ Tôn, tự Lữ Am, người Tú Thủy (nay là huyện Gia Hưng, tỉnh Chiết Giang) Trung Quốc.

BẠCH NIÊM TẶC

白拈賊

Gọi tắt: Bạch Niêm.

Kẻ trộm giỏi. Bạch là rỗng không. Niêm là dùng đầu ngón tay nhón lấy đồ vật. Tức là không lấy tay cầm vật mà chỉ lấy đầu ngón tay nhón lấy trộm, không lưu lại dấu vết (Ý chỉ cho kẻ trộm giỏi). Có thuyết cho rằng Bạch có nghĩa là ban ngày, tức giữa ban ngày trước mắt nhìn lom lom đồ vật của mọi người mà nhanh khéo nhón lấy (cái tài khéo léo của kẻ trộm).   

Thuật ngữ Thiền tông chỉ cho bậc Tông sư kiến tính dùng thủ thuật khéo léo để tiếp dẫn người học.

LĐHY q. 9 ghi:

雪峯聞云：臨濟大似箇白拈賊。師云：夫善窃者、鬼神莫知、既被雪峯覷破、臨濟不是好手。

Tuyết Phong nghe được, nói: Lâm Tế giống hệt kẻ trộm giỏi (…) Tuyết Đậu nói: Nếu là kẻ  trộm giỏi thì quỷ thần cũng chẳng hay. Nay đã bị Tuyết Phong biết tỏng nên Lâm Tế chẳng phải là tay nhà nghề.

BA LĂNG HẠO GIÁM

巴陵顥鑒

Thiền sư Hạo Giám đời Ngũ Đại ở chùa Tân Khai tại Ba Lăng, Nhạc Châu, người đời gọi là Ba Lăng Hạo Giám.

X. Hạo Giám.

ẢO KHÚC TÁC TRỰC

拗曲作值

Từ trước vốn cong queo, nay muốn uốn lại cho thẳng.

Thuật ngữ chỉ cho việc bày vẽ lắm việc. Đây là lời nói hàm ý chê bai.

PDNL q. thượng ghi:

臨濟入門便喝、是甚碗鳴聲？德山入門便棒、拗曲作直、雲門三句、曹洞五位、大開眼了作梦。

Vào cửa Lâm Tế liền bị hét, là tiếng khua bát? Vào cửa Đức Sơn liền bị đánh cũng là bày vẽ lắm việc; Vân Môn tam cú, Tào Động ngũ vị cũng là mở to mắt mà nằm mộng.

A A A !

阿呵呵！

A ha ha!

Thán từ thường được dùng trong thiền ngữ.

Tiết Lang Nha Vĩnh Khởi Thiền sư trong NĐHN q. 19 ghi:

師上堂、良久、拊掌一下曰：阿呵呵！阿呵呵！還會麼？法法本來法。                 

Sư thượng đường lặng lẽ hồi lâu rồi vỗ tay một cái, nói: A ha ha! A ha ha! Có lãnh hội chăng? Pháp pháp đều là pháp xưa nay.